نویسنده هوشمند حرف روز جامعه را به تماشاگر منتقل می‌کند

نگار امیری: نمایش «کان‌لم‌یکن»، جدیدترین تجربه سیدعلی موسویان، نویسنده، بازیگر و کارگردان تئاتر است که از بیست‌وششم فروردین تا بیست‌ودوم اردیبهشت، ساعت 20:15 در سالن سایه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.

«کان‌لم‌یکن» یک درام کمدی-اجتماعی است که به‌عنوان اثر مهمان در هفدهمین جشنواره ملی تئاتر رضوی حضور دارد. این نمایش داستان زندگی سه زندانی را به نمایش می‌گذارد که درست چند روز مانده به اجرای نقشه فرارشان، یکی از آن‌ها مشمول عفو می‌شود.

اجرای «کان‌لم‌یکن» بهانه‌ای شد برای گفت‌وگویی کوتاه با سیدعلی موسویان که در ادامه می‌خوانید.

این نمایش در بخش مهمان جشنواره تئاتر رضوی حضور دارد، اما مخاطب تا انتهای کار  نشانه‌ مستقیمی از نمایش‌های مذهبی یا بهتر است بگوییم نمایش‌هایی موضوعی در آن نمی‌بیند. پرهیز از کلیشه‌ها را چقدر در همراهی مخاطبان نسل جدید مؤثر می‌دانید؟

پرداختن به دغدغه‌های روز جامعه، نقدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از اولویت‌های من برای نگارش متن یا انتخاب نمایشنامه برای اجراست. درباره محتوای این اثر نیز ازآنجاکه بحث‌هایی چون فضای مجازی، بازار ارز، دیه و... از مسائل روز جامعه به شمار می‌آیند، تلاش کردم که داستان اثر را در این زمینه بسط دهم.

در زمینه پرهیز از کلیشه‌ها نیز همواره بر این باور هستم که روح اثر باید دارای نشانه‌های مرتبط با یک موضوع باشد. اینکه به‌صورت مستقیم به مسائل و موضوعات دینی، ملی و... اشاره کنیم، هنر نیست. به نظر من نویسنده هوشمند کسی است که در کنار پرداختن به موضوعات مختلف، حرف روز جامعه را به تماشاگر منتقل کند.

تئاتر رسانه‌ای برای بیان حرف‌های مهم و تولید اندیشه است. من تلاش کردم در راستای تولید اندیشه گام بردارم تا تماشاگر بعد از دیدن کار برای لحظاتی به فکر فرو برود. برای من پرداختن به این موضوع که انسان‌ها چقدر آرام و مذبوحانه دچار بزه اجتماعی می‌شوند، اهمیت داشت.

انتخاب اجرا در سالن دوسویه طبق متن و میزانسن‌های شما بود یا به جبر اجرای نمایش «آبی‌گونه» در این فضا روی صحنه می‌روید؟

ازآنجاکه نمایش «آبی‌گونه» به کارگردانی آقای کاوه مهدوی باید دوسویه اجرا می‌شد و ما اجرای پس از این اثر بودیم، تصمیم گرفتم کار را برای اجرا در چنین شرایطی هماهنگ کنم. میزانسن دوسویه کار بسیار سختی است به‌ویژه در سالن‌های ما که معمولاً استاندارد نیستند ولی ما سعی کردیم میزانسن‌ها را به‌گونه‌ای بچینیم که بخش‌های کمتری تحت‌الشعاع قرار بگیرد.

اکثر آثار نمایشی که در جایگاه کارگردان یا بازیگر در آن‌ها حضور دارید، یا نوشته خودتان است یا دیگر نمایشنامه‌نویسان ایرانی؛ این انتخاب دلیلی خاصی دارد؟

من زمانی نمایشنامه خارجی کار می‌کنم که با تمام فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌هایی که نویسنده در اثر خود نوشته است آشنا باشم به همین دلیل گمان می‌کنم تا زمانی که در شرایط زیست نکرده‌ام، بیشتر ادای به نمایش گذاشتن شرایط را درمی‌آورم و با همین ذهنیت تلاش می‌کنم از نمایشنامه‌های ایرانی برای تولید اثر استفاده کنم.

علاوه بر این، ادبیات نمایشی در ایران سابقه بسیار خوبی دارد  و من علاقه دارم به نویسندگان کشور خودمان بها داده شود.

البته به‌هیچ‌عنوان دوستانی را که به اجرای آثار نمایشنامه‌نویسان دیگر کشورها می‌پردازند، نهی نمی‌کنم زیرا این موضوع باعث تنوع آثار روی صحنه می‌شود.

با وجود این، چرا در بیشتر تالارهای نمایشی شاهد اجرای آثار متون خارجی هستیم؟

برای این موضوع دو دلیل مهم وجود  دارد. اول اینکه اکثر نویسندگان مطرح ما از نگارش متن فاصله گرفته‌اند و ما با کمبود نمایشنامه خوب ایرانی مواجه هستیم و دوم اینکه ما نویسندگان باتجربه و حتی جوانی داریم که به دلیلی گران بودن فرایند چاپ و انتشار، نوشته‌های‌شان در دسترس عموم قرار نمی‌گیرد و به این واسطه کارگردان‌ها از وجود چنین متونی بی‌اطلاع هستند.

متأسفانه همان تعداد محدود انتشاراتی که داشتیم هم با گرانی و کمبود کاغذ روبه‌رو هستند. صنعت چاپ در ایران بسیار گران شده است و وقتی متنی بیرون نمی‌آید قطعاً کارگردان‌ها به‌اجبار به سراغ متن‌های تکراری می‌روند. همچنین بخشی از این نسل جوان هنرجو و دانشجوی تئاتر هستند و متأسفانه در دانشگاه‌های ما غیر از تعداد محدودی از نمایش‌های ایرانی منبع دیگری وجود نداشته و معرفی نمی‌شود و این عزیزان مدام در معرض نمایشنامه‌های خارجی هستند که امیدوارم در کنار آن‌ها به آثار نمایشنامه‌نویسان خوب ایرانی هم توجه شود.

به‌عنوان نمایشنامه‌نویس، دلیل فاصله نمایشنامه‌نویسان از نگارش متن را چه می‌دانید؟

باید توجه داشت که نویسندگان ما یا دارای شغل دیگری غیر از نویسندگی هستند یا تنها در این حوزه مشغول به فعالیت‌اند. درصورتی‌که شغل دیگری نداشته باشند با شرایط فعلی و وضعیت دستمزدهای تئاتر انگیزه‌ای برای نوشتن ندارند و با این ارقام آثارشان را برای خودشان نگه می‌دارند یا برای اجرا به گروه‌های مدنظرشان می‌‎سپارند.

در این میان تعداد اندکی هم هستند که بسیار ضعیف و نخ‌نما می‌نویسند. آن‌ها این هنر را به‌صورت آکادمیک دنبال نکرده‌اند یا گاهی خودشان با عدم موفقیت در بازیگری یا کارگردانی به نگارش متن پرداخته‌اند که این موضوع ضربه سنگینی به نمایشنامه‌نویسی زده است.

حضورتان روی صحنه به‌عنوان بازیگر، مشکلی برای کارگردانی اثر ایجاد نکرد؟

بازیگری و کارگردانی هم‌زمان سخت‌ترین کار دنیاست. من همیشه دوست دارم تا بیرون از کار باشم و آن را کمال و تمام ببینم چراکه بسیار تک‌بعدی هستم اما این بار با کمک دستیار و دیگر بازیگران، حضور هم‌زمان روی صحنه به‌عنوان بازیگر و حضور در پشت‌صحنه به‌عنوان کارگردان را مدیریت کردم درحالی‌که واقعاً بازیگری و کارگردانی هم‌زمان را به هیچ‌یک از همکارانم توصیه نمی‌کنم.

و سخن پایانی...

متأسفانه روابط عمومی و تبلیغات تئاتر بسیار گران شده است و در بخش دولتی نمی‌توان به این سمت رفت. این موضوع تنها با حضور تهیه‌‎کننده خصوصی امکان‌پذیر است که داشتن تهیه‌کننده هم برای تمامی گروه‌ها مقدور نیست و امیدوارم در این زمینه همراهی بیشتری از سوی مدیران و مسئولان فرهنگی انجام شود تا تولیدات نمایشی بهتر دیده شوند و تماشاگران راحت‌تر بتوانند با آثار آشنا شوند.

علاقه‌مندان می‌توانند بلیت این نمایش را از سایت تیوال و گیشه تئاتر تهیه کنند.